نرم افزار مدیریت محتوا چیست؟

نرم افزار مدیریت محتوا یا همان CMS ها در واقع نوعی از نرم‌افزار‌های مدیریتی هستند که به مدیرانشان اجازه‌ی مدیریت محتوای دیجیتالی را میدهند. یک سیستم مدیریت محتوا ابزارهایی برای سازماندهی، نظارت و انتشار حجم بسیار زیادی از داده ها و اطلاعات دیجیتالی که شامل اسناد متنی، خبرها، تصاویر و حتی اسناد صوتی را فراهم می نماید. این نزم افزارهای مدیریتی تنوع بسیار زیادی دارند که معروفترین آن‌ها "نرم افزار‌های مدیریت محتوای وب" هستند که با نام WebCMS شناخته میشوند.این نوع از سیستم‌های مدیریت محتوا به قدری محبوب و مشهور هستند که در زمان بحث از CMS ها تا از نوع دیگری از CMS ها بحث نشود منظور همان WebCMS می باشد. به زبان دیگر، وقتی میگوییم یک CMSیا "نرم افزار مدیریت محتوا" یعنی از نرم افزارهاِ مدیریت محتوای وب بحث میکنیم مگر آن که نوع خاصی از CMS ها را مشخص کنیم. بنابراین در این مقاله نیز زمانی که بحث از CMS میشود در حقیقت منظور WebCMS است.

سیستم مدیریت محتوا یا Content Management System که نام رایج تر آن "نرم‌افزار مدیرِیت محتوا"ست، عبارتست از سیستم (یا نرم افزاری) که بتوان به وسیله آن سه عمل اصلی : ایجاد اطلاعات ، مدیریت اطلاعات و سطح بندی اطلاعات را انجام داد. نرم‌افزار های مدیریت محتوا قابلیتهای زیادی دارند و بسته به نوع محتوا کارایی آنها نیز متفاوت است. به عنوان مثال اگر محتوای شما صوتی یا صدا باشد برای مدیریت و سطح بندی آن نیاز های متفاوت تری نسبت به محتوای متنی دارید یا اگر محتوای شما تصویر یا فیلم باشد این امر کاملا متفاوت خواهد شد.

چرا باید از این نرم افزارهای مدیریت وب سایت استفاده کنیم؟

نرم‌افزارهای مدیریت وب‌سایت یا CMS ها ابزارهایی هستند که مدیریت سایت شما را بسیار ساده‌تر میکنند، شما بی نیاز از دانش کامپیوتر بسیار راحت، توانایی اداره یک سایت اینترنتی را خواهید داشت که می توانید به سادگی اخبار یا مقالات خود را در آن منتشر کنید، کاربران میتوانند در آن عضو شوند، امکان رای گیری (و نظرسنجی) در آن فراهم باشد، فروشگاه اینترنتی داشته باشد، کابران با یکدیگر به بحث و گفتگو بپردازند، تصاویر خود را به صورت گالریهای تصاویر به اشتراک بگذارند و بسیاری فعالیت‌های دیگر که بسته به نرم‌افزار CMS شما میتواند متفاوت باشد. سادگی در ارسال و تغییر محتوا، مهم‌ترین دلیل برای استفاده از این نرم افزارهای مدیریتی می باشد. بگذارید حالتی را بررسی کنیم که میخواهید صاحب یک وب‌سایت باشید و نمیخواهید از CMS ها استفاده کنید؛ در این صورت باید دست کم با زبان HTML یا XHTML و نیز CSS و FTP آشنایی کامل داشته باشید، این البته زمانیست که می‌خواهید یک وب سایت یک طرفه یا یک صفحه‌ی شخصی داشته باشید، اگر بخواهید یک وب سایت دوطرفه داشته باشید که کاربران نیز مشارکتی داشته باشند (مثلا نظر دادن، شرکت در انتخابات و ...) در این صورت این دایره بازتر شده و شما نیاز به آشنایی با یک زبان برنامه نویسی وب مانند PHP ،ASP یا Python یا Perl یا Ruby را خواهید داشت. این به معنی آن است که یا باید یک مهندس کامپیوتر باشید یا یک مهندس کامپیوتر استخدام کنید! اما این نرم افزارهای مدیریتی با حضور خود این موانع را برداشته اند، کافیست پس از یک تحقیق نرم افزاری مناسب کار خود بیابید و سپس آن را دانلود و برروی سرورتان نصب کنید. حال دیگر قادر خواهید بود سایت خود را به صورت داینامیک و پویا به روز برسانید. اگر دانش شما در حوزه‌ای غیر از کامپیوتر است شما می‌توانید با یکی از شرکت‌های محلی که برای CMS ها پشتیبانی عرضه می‌کنند مشاوره و از آن‌ها برای نصب و شاید نگهداری کمک بخواهید. در اصل پس از نصب این سیستم‌ها کاری جز نشر اطلاعات نخواهید داشت. اغلب CMS ها را این گونه معرفی می‌کنند که:

"کافیست شما اطلاعاتی برای نشر برروی اینترنت داشته باشید و بخواهید این کار را بکنید، باقی کار را CMS انجام می‌دهد." اگر می‌پندارید که CMS ها فقط برای کاربران تازه‌کار یا برای افرادی است که با کامپیوتر آشنایی ندارند ساخته شده است سخت در اشتباه هستید، چرا که CMS ها برای تمام طیف مصرف کنندگان وب هستند، در حقیقت چه کاربر تازه‌کار باشید چه برنامه نویسی حرفه‌ای همواره می‌توانید از نرم افزارهای مدیریت سایت برای کارهای خود استفاده کنید. این قبیل برنامه های مدیریت سایت ها برای کسانی نوشته شده‌اند که می‌خواهند در وقت خود صرفه جویی کنند، شما در عوض صرف وقت برای ایجاد سیستمی برای مدیریت وب سایتتان، وقت خود را برای بهبود روش مدیریت و اطلاعات منتشر شده در وب سایتتان می‌کنید. اگر برنامه نویسی حرفه‌ای قصد راه اندازی سایتی را داشته باشد بجای صرف چندین ماه برای نوشتن یک سیستم برای مدیریت کارهایش می‌تواند از یک CMS برای انجام کارهایش استفاده ‌کند، در بدترین حالت اگر هیچ CMS ای قابلیت‌های مورد نیازش را نداشته باشد، می‌تواند با کمک به برنامه نویسان در گسترش CMSها کمک کند و قابلیت‌های مورد نیاز خود را به "سیستم مدیریت محتوا" اضافه کند. این در حقیقت همان قانون بسیار معروف "نرم‌افزارهای آزاد" است که می‌گوید "چرخ را از ابتدا اختراع نکنید، در بهبود کارایی چرخ اختراع شده کمک کنید"
البته این را هم در نظر داشته باشید که هر گردی گردو نیست!!! نرم افزار مدیریت محتوا یک کالای مشخص و واحد نیست که برویم به مغازه دار بگوییم: "لطفا یک نرم افزار مدیریت سایت بدهید که فارسی را هم ساپورت کند" و مغازه دار یک "سی ام اس فارسی" به ما بدهد. هر سی ام اس ویژگی های مربوط به خود را داراست و هرکدام از این نرم افزارهای مدیریتی نقاط ضعف و قوت منحصر به خودشان را دارند. برای درک بهتر این مسئله شکلهایی از نرم افزار های مدیریتی مختلفی را برایتان گذاشتم که خودتان قضاوت کنید.

تصویر اول مربوط به یک سیستم مدیریت محتوای سایت است که بسیار ساده و کوچک طراحی شده :



و این تصویر مربوط به یک نرم افزار مدیریت محتوای حرفه ای می باشد :



پس بدیهی است که قیمت این نرم افزارها با یکدیگر متفاوت باشد. آیا اینطور نیست؟

کاربرد عمده سیستم های مدیریت محتوا به ترتیب کاربرد و اهمیت محتوا به سه بخش کلی زیر تقسیم میشود :
1. محتوای متنی ( Text Content ) : این محتوا شامل اخبار، مقالات و سایر محتواهای متنی از این قبیل میباشد که خود حجم عظیمی از اطلاعات را بر روی وب تشکیل می دهند .
2. محتوای چند رسانه ای ( MultiMedia Content ) : این محتوا شامل صوت، تصویر و فیلم می شود که برای مدیریت آن از استاندارهای خاصی استفاده می شود بهمین دلیل سیستم های مدیریتی در این بخش کاملا تخصصی بوده و عمدتا کاربرد عمومی ندارد .
3. محتوای فایلی ( File-Based Content ) : این محتوا شامل فایلهای فشرده ، فایلهای اجرایی و کتب الکترونیک میباشد که عمدتا برای نگهداری و مدیریت آن لازم است از استاندارد های خاصی استفاده شود، این نوع محتوا نیز به اندازه محتوای چند رسانه ای کاملا تخصصی بوده و برای مدیریت آن کمتر از سیستم های مرسوم استفاده می شود .

سیستم های مدیریت محتوا، از جهات دیگری نیز قابل بررسی هستند و آن نوع مدیریت و سطح بندی اطلاعات می باشد، که پر اهمیت ترین بخش در آشنایی و کار با سیستم های مدیریت محتوا است. نرم افزار های مدیریت محتوا عمدتا دسترسی به اطلاعات را در چهار بخش کلی در نظر می گیرند که به ترتیب : 1.ایجاد یا ورود اطلاعات، 2.ویرایش اطلاعات، 3.مدیریت اطلاعات و 4.انتشار اطلاعات می باشد. البته هر چه سیستم مدیریت محتوا تخصصی تر باشد این سطح بندی ها جزئی تر میشود به عنوان مثال ایجاد یا ورود اطلاعات خود می تواند بر حسب نوع و دسته بندی محتوا، دارای بخشهای متفاوتی باشد مثلا می توان به سیستم گردش خبر در خبرگزاری ها اشاره کرد که در هر بخش اعم از ورود، ویرایش و انتشار دارای دسترسی های متفاوتی می باشد . نوع دیگر سطح بندی اطلاعات در نرم افزار های مدیریت محتوای سایت، سطح بندی اطلاعات براساس گروههای کاربری است که دارای 2 بخش کلی Frontend و Backend می باشد در این حالت هر کاربر در خصوص برخورد با محتوا در یکی از این دو دسته بندی قرار خواهد گرفت که در زیر به آن اشاره خواهیم کرد:

    بخش Frontend :

    I. کاربر به عنوان میهمان فرض شده و صرفا به اطلاعات و محتوای بدون سطح بندی یا اطلاعات عمومی (Public) دسترسی دارد .
    II. کاربر باید دارای شناسه کاربری یا سطح اولیه دسترسی به اطلاعات باشد که در این حالت کاربر مجاز به دریافت اطلاعات براساس دسترسی بالاتر از میهمان است و میتواند اطلاعات دارای این سطح را با استفاده از نام کاربری و رمز عبور خود دریافت کند عمدتا این سطح از اطلاعات نیز دارای اهمیت زیادی از لحاظ نوع دسترسی نمی باشد .
    III. کاربر دارای سطح دسترسی ویژه به اطلاعات بوده و قادر به دریافت اطلاعات با درصد اهمیت بالاتری را داراست که این اطلاعات پس از بررسی های خاص امنیتی به او نمایش داده می شود.
    هر کدام از این سطوح، خود نیز دارای زیر بخش های جزئی تری برای دسته بندی اطلاعات و محتوا بوده که براساس نیاز کاربران هر نرم افزار سیستم مدیریتی متغییر میباشد .

    بخش Backend :

    I. کاربر با امکان ورود اطلاعات این کاربر قادر است تا به پشت صحنه نرم افزار مدیریت سایت دسترسی داشته و نقش یک نویسنده تا تولید کننده محتوا را ایفا کند، این کاربر تمامی دسترسی های بخش Frontend را ممکن است دارا باشد .
    II. کاربر با امکان ویرایش مطالب، به عنوان ویراستار محتوای ورودی عمل کرده و تمامی دسترسی های کاربران قبلی را داراست .
    III. کاربر با امکان انتشار مطالب که در واقع جزئی ترین بخش از مدیریت سیستم را داراست و از دسترسی تمامی کاربران قبلی بهره می برد .

    "سیستم های مدیریت محتوای وب سایت" از جهاتی دیگری نیز قابل بررسی هستند که از آن جمله شیوه ذخیره سازی محتوای آنهاست، شیوه های مرسوم در ذخیره سازی اطلاعات به شرح زیر می باشد:
    1. ذخیره سازی خام اطلاعات : در این شیوه اطلاعات بدون هیچ گونه تغییری و با فرمت اصلی ذخیره می شود ، این شیوه از لحاظ امنیتی دارای اشکالات فراوانی می باشد که آن جمله به عدم کنترل دسترسی به محتوا می توان اشاره کرد .
    2. ذخیره سازی اطلاعات بصورت فایل های تغییر یافته یا کد شده : در این شیوه برای امنیت بیشتر اطلاعات تغییر شکل داده و از فرمت اصلی خود خارج میشود تا دسترسی به سورس اطلاعات تقریبا غیر ممکن شود ، عیب این شیوه عدم امکان پردازش های موازی بر روی اطلاعات می باشد .
    3. ذخیره سازی در بانک اطلاعاتی : در این شیوه اطلاعات با فرمتی خاص در بانک های اطلاعاتی ذخیره شده و قابلیت پردازش و تعیین سطح دسترسی را دارا هستند، این شیوه جزء پرکاربردترین شیوه در ذخیره اطلاعات بوده و دارای ضریب امنیتی بالایی نیز میباشد .

سیستم های مدیریت محتوا نسبت به نسل های اولیه خود کاملا تغییر یاقته اند و قادر شده اند تا بصورت همزمان و با استفاده از امکانات جدید انواع محتوا را بسادگی مدیریت و کنترل نمایند بدین ترتیب به جای استفاده از چندین نرم افزار مدیریت محتوای سایت کافی است تا یک سیستم را با امکانات تکمیلی استفاده کرد.


منابع: وبلاگ دانشجویی مهندسی کامپیوتر، فروم وب افروز